• Fietsfact

Lampje in je bovenkamer, verlicht op de fiets

Fietsen en filosofie; hoe komen die twee samen? Nou, bijvoorbeeld in de campagne voor fietsverlichting van dit jaar: Iedereen verlicht, op díe fiets! ‘Verlicht zijn’ betekent meer dan alleen goed zichtbaar zijn op de weg. Assistent professor praktische filosofie, dr. Katharina Bauer van de Erasmus Universiteit, legt het uit.

Dankzij de Verlichting – een cultureel-filosofische stroming – stappen we nu op de fiets wanneer we maar willen. We bepalen zelf waar we naartoe rijden en of we onze fietsverlichting aanzetten. Het heeft alles te maken met het eigen verstand. “Mensen zijn heel bijzonder: wij kunnen ons gezonde verstand gebruiken en voor onszelf nadenken”, vertelt Katharina.

Portret-van-filosoof-Katharina-Bauer
Foto: Arie Kers

Vrijheid

Twee eeuwen geleden waren mensen nog niet gewend aan zoveel vrijheid. In die tijd, rond 1800, bepaalden de kerk, de koning of de regering wat goed voor je was. Steeds meer mensen gingen zich verzetten tegen die hogere macht. “Burgers kregen meer toegang tot kennis. De wetenschap ontwikkelde zich snel”, vertelt Katharina. Door die kennis konden mensen een eigen mening gaan vormen, los van religie en overheid.

Filosofen uit verschillende landen, waaronder de bekende filosoof Immanuel Kant, legden uit dat mensen een moreel kompas hebben. We kunnen door na te denken het goede doen. Katharina legt uit: “Het basisidee van ‘verlicht zijn’ betekent dat je je bewust bent van je eigen verstand. Je maakt je eigen keuzes op basis van goede redenen en weet dat jouw acties gevolgen hebben voor anderen. Je bent niet langer onderdeel van een groot systeem waarin wordt bepaald wat jij moet doen; je bent een individu.”

We denken niet altijd logisch na.

Veilig en verantwoord

De keuze om je fietsverlichting aan te zetten als het donker is, is een keuze vanuit het verlichtingsidee. “Je zet je licht aan, omdat het veiliger is en een bepaalde bescherming geeft onderweg. Hier ligt een belangrijke rol voor elk individu: omdat de kerk of koning niet meer alles bepaalt, krijgt de mens meer verantwoordelijkheid.”

Toch rijden er regelmatig fietsers zonder licht in het donker. “De klassieke filosofen zeggen hierover dat mensen vaak emotionele keuzes maken en voor gemak gaan. We denken niet altijd logisch na. We springen het liefst snel op de fiets, zonder je lampjes te pakken.”

Gebruik je brein, verspil het niet!

Train de routine

Gelukkig heeft Katharina een tip: “Train jezelf, maak er een routine van. Leg je lampjes op een vaste plek of zorg dat je vaste verlichting hebt op je fiets.” Ook geeft ze een klassieke oefening van de filosoof Kant: “Bedenk voordat je iets doet wat het effect is als iederéén het zou doen en als het daarmee een wet wordt waar je je aan moet houden: zonder verlichting fietsen. Dat leidt tot chaos en ongelukken. Het is een onlogische actie.”

Zet daarom het lampje aan in je bovenkamer, is het advies van Katharina. “Kunnen nadenken is iets heel krachtigs en spannend aan mens-zijn. Gebruik je brein, verspil het niet!”